Op 5 januari 2018 gooide de President van Venezuela, Maduro, de grenzen dicht om zo te voorkomen dat goederen vanuit Venezuela naar de ABC eilanden zouden worden uitgevoerd. Volgens criminoloog en onderzoeksjournalist Bram Ebus, die onderzoek heeft gedaan naar de gouddelving in Venezuela, zou onder het oog van het leger van Venezuela grote hoeveelheden goud via vliegtuigen naar de ABC eilanden worden gesmokkeld.
Dit bericht is voor het SP-Kamerlid Ronald van Raak aanleiding geweest vragen te stellen aan de Staatsecretaris van Koninkrijksrelaties. Volgens het Kamerlid wordt op de eilanden veel geld witgewassen. Volgens hem lijkt het er nu op dat naast geld ook op grote schaal illegaal goud wordt witgewassen. “Op papier wordt nul goud geïmporteerd, terwijl er ongelooflijk veel wordt geëxporteerd.”
De vraag of sprake is geweest van goudsmokkel uit Venezuela en witwassen van dat goud is eerder ook aan de orde geweest in een langlopende strafzaak. In deze zaak is aan twee personen (gewoonte)witwassen van meer dan 1000 kg baren of broodjes goud, afkomstig uit Venezuela ten laste gelegd. Door en namens de verdachten is aangevoerd dat de baren/broodjes niet (direct of indirect) van misdrijf afkomstig waren en – indien dit wel het geval is - de verdachten daar niet van de op de hoogte waren.
In 2016 heeft het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van Justitie van Aruba, Curaçao, Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba in deze zaak uitspraak gedaan. In het arrest heeft het hof onder meer overwogen dat vaststaat dat het goud afkomstig is uit Venezuela en zonder exportvergunning uit Venezuela is geëxporteerd. Volgens het hof blijkt uit het dossier van de strafbaarheid en strafbaarstelling van het exporteren van Venezolaans goud zonder exportvergunning. Verder zou bij het exporteren van Venezolaans goud gebruik gemaakt zijn van strafbare feiten, te weten het plegen van valsheid in geschrift en het gebruik maken van vervalste geschriften. Deze drie misdrijven maken volgens het hof dat het goud afkomstig is van misdrijf.
Ten aanzien van de wetenschap van verdachten heeft het hof overwogen dat de wijze waarop het transport van het goud vanuit Venezuela heeft plaatsgevonden (het betalen van smeergeld, het vervoeren van het goud buiten het zicht van de autoriteiten om via een bootje dan wel een vliegtuigje) en het opmaken en gebruiken van vervalste documenten om de oorsprong van het goud te verhullen, niet anders kan worden begrepen dan zijnde erop gericht om de exportvergunning te omzeilen. Dit in combinatie met het gebrek aan enig onderzoek naar de voorwaarden waaronder Venezolaans goud kan worden geëxporteerd, maakt dat het hof tot het oordeel komt dat de verdachten wisten en begrepen dat het exporteren van Venezolaans goud zonder exportvergunning strafbaar is.
Witwassen is strafbaar indien de betrokkene (bijvoorbeeld) voorwerpen verwerft, overdraagt, of voorhanden heeft, terwijl die voorwerpen afkomstig zijn uit enig misdrijf en de verdachte dat heeft geweten of heeft begrepen. Dit veronderstelt dat vòòr het verwerven, overdragen of voorhanden krijgen reeds een misdrijf moet zijn gepleegd waaruit het voorwerp afkomstig is. Indien met een voorwerp, bijvoorbeeld een geldbedrag, een misdrijf wordt gepleegd, zoals bijvoorbeeld het zonder vergunning wisselen van dat geld, is geen sprake van witwassen. Dat geld is immers niet afkomstig uit enig misdrijf. In cassatie is dan ook onder meer betoogd dat in beide zaken geen sprake is geweest van witwassen, nu niet is vastgesteld dat het goud afkomstig is uit misdrijf.
Anders dan de advocaat-generaal is ook de Hoge Raad van mening dat de bewezenverklaring van witwassen niet door de beugel kan. De Hoge Raad overweegt daartoe dat het hof klaarblijkelijk heeft geoordeeld dat de baren of broodjes goud "afkomstig waren uit enig misdrijf", omdat de verdachten bij de transporten van het goud uit Venezuela "gebruik hebben gemaakt" van misdrijven, te weten de export zonder de daarvoor vereiste vergunning, het plegen van valsheid in geschrift en het gebruik maken van vervalste geschriften, en dat "[d]eze drie misdrijven maken dat het goud afkomstig is van misdrijf". Hierin ligt als oordeel van het hof besloten dat de baren of broodjes goud reeds van misdrijf afkomstig waren omdat voornoemde misdrijven zijn begaan om de ter zake van het transporteren van die baren of broodjes goud benodigde exportvergunning te omzeilen.
De Hoge Raad voert aan dat voorwerpen in beginsel slechts kunnen worden aangemerkt als "uit enig misdrijf afkomstig" indien deze afkomstig zijn uit een misdrijf gepleegd voorafgaand aan de daarin genoemde delictsgedragingen en dat voorwerpen met betrekking tot welke een misdrijf is begaan, bovendien niet reeds daardoor "afkomstig" zijn uit enig misdrijf. Gelet hierop en in aanmerking genomen dat het hof omtrent de herkomst van het goud uitsluitend heeft vastgesteld dat het goud afkomstig is uit Venezuela, is het oordeel van het hof, inhoudende dat de baren of broodjes goud van misdrijf afkomstig waren, niet toereikend gemotiveerd.
Zie voor de uitspraken van de Hoge Raad:
Zaak 1
Zaak 2
